Η πλατεία Βουνακίου Χίου, τόπος εκτελέσεων κατά την Τουρκοκρατία

Η κεντρική πλατεία της Χίου γνώρισε όχι μόνον τις ανέμελες καθημερινές δραστηριότητες και τις χαρούμενες γιορτινές ημέρες, αλλά υπήρξε ο βωμός των θρήνων κατά τη διάρκεια της οθωμανικής σκλαβιάς (1566-1912), όταν πλήθος ανθρώπων έχασαν τη ζωή τους σε αθρόες σφαγές στο ολοκαύτωμα του 1822, και σε μεμονωμένες εκτελέσεις. Άγριοι θάνατοι διά ξίφους και μαχαίρας, φρικτότεροι διά του απαγχονισμού και της πυράς και ακόμα πιο μαρτυρικοί διά ανασκολοπισμού έλαβαν χώρα σ’ αυτόν τον τόπο του Βουνακίου. Οι συγκλονιστικές μαρτυρίες αποδεικνύουν σε τι βαθμό βαρβαρότητας μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος όταν ο φανατισμός εξάπτει τα αγριότερα των ενστίκτων του, η παιδεία του λαού του υποθάλπει τη βιαιότητα και η επαπειλούμενη απώλεια της εξουσίας οδηγεί τους σκληρούς κυρίαρχους σε ανελέητες τιμωρίες για εκδίκηση ή παραδειγματισμό. Η ιστορία όμως δεν σταματά στα δάκρυα, ο άνθρωπος λησμονεί τα θλιβερά και προχωρά με αισιοδοξία. Χωρίς πρόθεση αναμόχλευσης αντιπαλότητας και με την ευχή να μην ξαναζήσει ποτέ πια ο τόπος τέτοιες θλιβερές μέρες, πέρα από τη σπονδή στους νεκρούς μάρτυρες, τη συγγραφή αυτού του κειμένου ερμηνεύει η προτροπή του Ανδρέα Μάμουκα, αυτόπτη των τραγικών σκηνών του 1822· "να ανακαλώνται εις την μνήμην των μεταγενεστέρων δια να προληφθή άλλην φοράν τοιαύτη καταστροφή".