Αίλιος Αριστείδης, Ένας σοφιστής μεταξύ δύο εποχών

Ο Αίλιος Αριστείδης, επιφανής ρήτορας των αυτοκρατορικών χρόνων (2ος αι. μ.Χ.), με τη ζωή και το έργο του αντιπροσωπεύει ένα ιστορικό μεταίχμιο. Εκ πρώτης όψεως συγκεντρώνει στο πρόσωπό του τα κύρια γνωρίσματα των αριστοκρατών της εποχής του: σημαντική περιουσία, ρωμαϊκά πολιτικά δικαιώματα, ανώτερη (ελληνική) παιδεία. Όμως, τα χρόνια προβλήματα υγείας τον οδηγούν, μέσω μιας αυξανόμενης εσωστρέφειας, στην αγωνιώδη αναζήτηση της ίασης, η οποία επιτυγχάνεται, έστω και προσωρινά, με τη συνδρομή του θεϊκού στοιχείου (Ασκληπιός). Η στροφή στον χώρο της θρησκείας καθορίζει την προσωπική ταυτότητά του και ο βίος του μετατρέπεται σε μια ακολουθία θαυμαστών συμβάντων (όνειρα, οράματα, επιφάνειες, προφητείες κ.α.). Γι’ αυτό ο σοφιστής μπορεί να θεωρηθεί προάγγελος της Ύστερης Αρχαιότητας, μιας ιστορικής περιόδου κατά την οποία ο άνθρωπος θέτει ως πρωταρχικό μέλημα τη σχέση με τη θεότητα, διαμορφώνοντας ανάλογα τον τρόπο σκέψης και ζωής του (προσήλωση σε μια υπέρτατη δύναμη, ασκητικές τάσεις με στόχο τη σωματική και ψυχική κάθαρση, ένταξη σε διακριτές θρησκευτικές κοινότητες).