Chen Zhen

Μεταφορές ευανάγνωστες αλλά και οικουμενικές, άσχετα από την ανατολίτικη ή δυτική προέλευσή τους, όπως η κλίνη, οι καρέκλες, τα όργανα του σώματος, τα δοχεία νυκτός και άλλα αντικείμενα καθαρμού, επιλέγονται από τον κινέζο καλλιτέχνη Τσεν Ζεν για να σημάνουν το ανθρώπινο σώμα, που μολονότι αφανές, κυριαρχεί στις εγκαταστάσεις του με τρόπο έμμεσο και αινιγματικό, και για το λόγο αυτό άκρως ποιητικό. Ο επισκέπτης της έκθεσης, και χωρίς να είναι βαθύς γνώστης του Ταοϊσμού ή του βουδιστικού ζεν, μαγικο-μυστικιστικών και θρησκευτικών ρευμάτων που αναπτύχθηκαν στην Κίνα και υπόκεινται σε ολόκληρο το έργο του καλλιτέχνη, δεν έχει παρά να ενεργοποιήσει τις δικές του διαφορετικές πολιτισμικές εμπειρίες και να ανταποκριθεί στις συναισθηματικές διαθέσεις που υποβάλλουν οι ποιητικές αυτές μεταφορές. Σε τρεις παραλλαγές του ίδιου θέματος με διαφορετικά υλικά (κερί, κρύσταλλο, αλάβαστρο), το σώμα φανερώνεται μέσω των βασικών του οργάνων, όπως η καρδιά, οι πνεύμονες, το στομάχι, το συκώτι κ.ά., τα οποία συνήθως δεν αποδίδονται νατουραλιστικά αλλά έμμεσα και υπαινικτικά. Τόσο ο τίτλος των έργων όσο και ο τρόπος απόδοσης συσχετίζουν μεταφορικά το ανθρώπινο σώμα με το φυσικό τοπίο και κατ’ επέκταση με το σώμα του Σύμπαντος. Το κερί, το κρύσταλλο και το αλάβαστρο, με διαφορετικούς συμβολισμούς το καθένα, ενισχύουν άλλοτε τον τελετουργικό και άλλοτε τον ποιητικό χαρακτήρα των έργων. Σε μια σειρά έργων με κεντρικό πυρήνα τις κλίνες, οι οποίες παραπέμπουν στον κύκλο της ζωής, το ανθρώπινο σώμα χωρίς ποτέ να είναι οπτικά παρόν υποδηλώνεται από κρεβάτια νοσοκομείου που μετατρέπονται αρμονικά σε παιδικές κούνιες, από στρώματα κρεβατιού και άλλα παρεμφερή έπιπλα. Ο όλος μετασχηματισμός των αντικειμένων αυτών αποδίδει συμβολικά ανθρώπινες καταστάσεις, όπως η υγεία και η αρρώστια, η γέννηση και ο θάνατος, η ειρήνη και ο πόλεμος, η χαρά και ο πόνος, χωρίς να εξαίρει τη μια ή την άλλη αλλά παρουσιάζοντάς τες ταυτόχρονα ως δύο όψεις του ίδιου πράγματος. Άλλα έργα θυμίζουν εργαστήριο μάγου- θεραπευτή παραπέμποντας στις σαμανικές θεραπευτικές πρακτικές, ή παραδοσιακό κινεζικό ιατρείο με τη φυσική παρουσία των βοτάνων και τον ιδιαίτερο εξοπλισμό Στο σημαντικότερο έργο Πενήντα χτυπήματα για τον καθένα, που δημιουργήθηκε στο Τελ Αβίβ το 1998, μια χρονιά κρισιμότατη για την ειρήνευση μεταξύ Παλαιστίνιων και Ισραηλινών, το σώμα του θεατή συμμετέχει κυριολεκτικά στην προτεινόμενη τελετουργία. Στη μεγάλη αυτή εγκατάσταση-μουσικό όργανο, μεταχειρισμένες καρέκλες και κρεβάτια επικαλύπτονται με δέρματα ζώων υπό μορφή τυμπάνων, τα οποία οι θεατές καλούνται να χτυπήσουν. Στη μεταφορικά συσσωρευμένη στα αντικείμενα αυτά σωματική ενέργεια απαντά η κρούση των τυμπάνων, στην οποία δίκαια και ισόποσα οι αντίπαλοι εκτονώνονται υπερνικώντας τη βία με τη βία. Μέσα από την κίνηση και την εκλυόμενη ενέργεια των πραγματικών αυτή τη φορά ανθρώπινων σωμάτων τελείται μια καθαρά λυτρωτική διαδικασία, ένας τελετουργικός εξαγνισμός. Άννα Καφέτση, Διευθύντρια του Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης