Πριν από την καταστροφή

Θα περίμενε κανείς ότι μετά τον βίαιο ξεριζωμό τους οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία θα απέφευγαν να θυμούνται ότι «ζούσαν καλά με τους Τούρκους». Κάτι τέτοιο όμως απέχει από την αλήθεια. Αλλά και η επίσημη ιστοριογραφία μέχρι τώρα δεν έδινε σημασία σε τέτοιες μνήμες και μαρτυρίες, υιοθετώντας μια λανθασμένη αντίληψη ότι Μουσουλμάνοι και Χριστιανοί χωρίζονταν εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από κάποια προαιώνια αντιπαλότητα. Το βιβλίο αυτό, μια ιστορική μελέτη που βασίζεται σε 5.000 μαρτυρίες Μικρασιατών προσφύγων, αποδεικνύει ότι η συνύπαρξη Ελληνορθόδοξων και Μουσουλμάνων –Ελλήνων και Τούρκων– ήταν ουσιαστικά πολύ πιο ανεπτυγμένη και θαλερή. Και ότι ο εθνικισμός που διέλυσε αυτή τη σχέση συνύπαρξης των διαφορετικών κοινοτήτων είχε την υπογραφή του κρατικού μηχανισμού, που θέλησε να πλάσει «καθαρά έθνη-κράτη» Τούρκων και Ελλήνων. Έναν αιώνα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, είναι εξαιρετικά σημαντικό να επανέλθει στο προσκήνιο ο συγκλονιστικός λόγος των ανθρώπων που έζησαν αυτά τα γεγονότα από πρώτο χέρι.