Ο αιώνας της Ροζίτας

Ο Νουρέγεφ κάποτε -αναφερόμενος στις μνήμες του από τη ζωή του στη Ρωσία, τους φίλους, την οικογένειά του- μου είπε: "Όποιος κοιτάζει πίσω του, πέφτει από τη σκάλα". Ήταν από τις φράσεις που με σημάδεψαν. Το ίδιο και ο πατέρας μου, που διάβαζε -και μ' έβαζε να του διαβάζω- τη Γραφή και τα Ευαγγέλια και που είχε υπογραμμίσει πολλά εδάφια που θυμάμαι ακόμα. Ανάμεσά τους το: "Άφετε τους νεκρούς θάψωσι τους εαυτών νεκρούς". Και σήμερα δεν κάθομαι να κλαίω τους τόσους νεκρούς που έχω "ζήσει" - και που λόγω μεγάλης ηλικίας είναι αναρρίθμητοι. Πιστεύω, πως αν κλαις, κλαις για τον εαυτό σου και για κανέναν άλλον. Μεγάλωσα στην Ελλάδα, στην Αθήνα. Κάθε τόσο θυμάμαι την παλιά μας θρησκεία και χαίρομαι και λυπάμαι. Τι όμορφα που τα είχαν σκεφτεί όλα οι αρχαίοι μας... Κάθε τι στη φύση ήταν Θεός. Ακόμα και ο άνεμος, ο Βορέας. Κι η Ελπίδα, λέει, η τελευταία θεά, τουλάχιστον αυτή έμεινε στο πιθάρι της Πανδώρας. Έμεινε για τον άνθρωπο. Με τη διαφορά πως σήμερα ούτε αυτήν δεν έχουμε. Και γυρνάω πίσω το μυαλό μου και σκέφτομαι τι ωραία ζωή έζησα. Ναι, ναι... Με τον θάνατο του πατέρα μου, με την Κατοχή, με το Κίνημα (έτσι το λέγαμε τότε), τότε που μας πολυβολούσαν τ' αεροπλάνα κι εμείς κρυβόμασταν στα χαντάκια. Ούτε πού θυμάμαι να ένιωσα τι θα πει φόβος.