Ο χειραφετημένος θεατής

Η χειραφέτηση ξεκινά όταν αμφισβητήσουμε την αντίθεση ανάμεσα στη θέαση και τη δράση, όταν κατανοήσουμε ότι τα προφανή δεδομένα που δομούν έτσι τις σχέσεις ανάμεσα στον λόγο, την παρατήρηση και την πράξη ανήκουν τα ίδια στη δομή της κυριαρχίας και της υποταγής. Ξεκινά όταν κατανοήσουμε ότι και η θέαση είναι μια δράση που επιβεβαιώνει ή μετασχηματίζει την κατανομή των θέσεων. Ο θεατής δρα και αυτός, όπως ο μαθητής ή ο επιστήμονας. Παρατηρεί, επιλέγει, συγκρίνει, ερμηνεύει. Συνδέει αυτό που βλέπει με πολλά άλλα πράγματα που έχει δει σε άλλες σκηνές, σε άλλους τόπους. Συνθέτει το δικό του ποίημα με τα στοιχεία του ποιήματος που έχει μπροστά του. Συμμετέχει στην παράσταση αναπλάθοντάς τη με τον δικό του τρόπο, καθώς παραμερίζει, για παράδειγμα, τη ζωτική ενέργεια που θέλει να μεταδώσει η παράσταση για να την καταστήσει μια καθαρή εικόνα και να συνδέσει αυτή την καθαρή εικόνα με μια ιστορία που διάβασε ή ονειρεύτηκε, που έζησε ή επινόησε. Είναι έτσι ταυτόχρονα απόμακρος θεατής και ενεργός ερμηνευτής του θεάματος που του παρουσιάζεται.