Από την αλλαγή στον εκσυγχρονισμό

Η γενική προβληματική, η κατευθυντήρια ιδέα που, κατά κάποιον τρόπο, δίνει μια συνοχή σε δοκίμια που έχουν ένα τόσο ευρύ φάσμα, είναι η ιδέα της νεωτερικότητας.Από μια κοινωνιολογική σκοπιά, ένα βασικό χαρακτηριστικό της νεωτερικότητας είναι η ευρεία διαφοροποίηση των κοινωνικών σχηματισμών σε ξέχωρους θεσμικούς χώρους (οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό, πολιτισμικό) που ο καθένας έχει -εν δυνάμει τουλάχιστον- τη δική του δυναμική, λογική και αξίες. Οι τρόποι με τους οποίους οι διαφοροποιημένοι θεσμικοί χώροι συνδέονται μεταξύ τους, οδηγούν σε διαφόρων ειδών νεωτερικές κοινωνίες και σε διαφόρων ειδών εκσυγχρονισμούς. Με βάση την παραπάνω εννοιολόγηση, ο Ν. Μουζέλης υποστηρίζει πως κάθε προσπάθεια κυριαρχίας τού ενός χώρου πάνω στους άλλους, κάθε προσπάθεια, δηλαδή, κατάργησης των αξιών και της ιδιαίτερης λογικής ενός χώρου από κάποιον άλλο, έχει δυσλειτουργικά για το κοινωνικό σύνολο αποτελέσματα: οδηγεί στον κρατισμό/κομματοκρατία, την αγοροκρατία, τη θεοκρατία κ.λπ. Άρα η σταθερή ισορροπία μεταξύ του οικονομικού χώρου (όπου δεσπόζουν οι αξίες της παραγωγικότητας/ανταγωνιστικότητας), του πολιτικού (αξίες αλληλεγγύης/συνοχής) και του πολιτισμικού (αξίες αυτοπραγμάτωσης και σεβασμού της διαφορετικότητας) πρέπει να είναι το όραμα των προοδευτικών δυνάμεων στην εποχή της ύστερης νεωτερικότητας. Ο τόμος εμπεριέχει άρθρα που ο συγγραφέας δημοσίευσε στις δυο τελευταίες δεκαετίες κυρίως στο Βήμα της Κυριακής. Διαιρείται σε έξι μέρη: εσωτερικές πολιτικές δομές και εξελίξεις, εξωτερική πολιτική, διεθνή θέματα, θέματα εκσυγχρονισμού, κοινωνία-πολιτισμός-τρόποι ζωής, θεωρία.