Kαραβοκύρηδες και ακρόπρωρα του 1821

Το ακρόπρωρο είναι η προσωποποιημένη ψυχή του καραβιού που διώχνει το κακό, προστατεύει το πλήρωμα, φέρνει πλούτο και χαρίζει νίκες σε ώρα πολέμου. Το νεοελληνικό ακρόπρωρο εμφανίζεται στα μέσα του 18ου με αρχές 19ου αιώνα, γέννημα του νέου οικονομικού και κοινωνικού κλίματος των χρόνων της Τουρκοκρατίας. Άρρηκτα συνδεδεμένα με τον ναυτικό αγώνα της Ανεξαρτησίας, τα ακρόπρωρα που εικονίζουν θεϊκές, μυθικές ή ιστορικές ηρωικές μορφές συμβολίζουν τη συνέχεια του ελληνισμού από την αρχαιότητα ως τα χρόνια του 1821 και υψώνονταν σε σύμβολα απελευθέρωσης από τον τουρκικό ζυγό, ενώ παριστάνουν και μορφές κοινών θνητών, ολόσωμες γυναικείες μορφές ή μπούστα. Εξετάζοντας τα λίγα σωζόμενα ακρόπρωρα που έφτασαν στις μέρες μας και τις ομάδες τους (υδραίικη, σπετσιώτικη και γαλαξειδιώτικη), μαζί με τις γραπτές πηγές και τις απεικονίσεις τους στην Τέχνη, ο καθηγητής Θέμελης μας προσφέρει μια περιεκτική μελέτη του νεοελληνικού ακρόπρωρου, εντάσσοντάς το στο ευρύτερο πλαίσιο της ευρωπαϊκής και νεοελληνικής ναυτιλίας, καθώς και της νεοελληνικής αλλά και ευρωπαϊκής τέχνης. Τα ακρόπρωρα, έφτασαν σε ένα τέλος με την επικράτηση των σιδερένιων ατμοκίνητων πλοίων. Ωστόσο, οι «φιγούρες», όπως αποκαλούσαν οι ναυτικοί τα ακρόπρωρα, που επέζησαν μέχρι σήμερα αποτελούν μια ζωντανή μαρτυρία του λαϊκού μας πολιτισμού.