Το οικογενειακό δίκαιο στον 21ο αιώνα

Tο οικογενειακό δίκαιο αλλάζει φυσιογνωμία. Ένα άλλο οικογενειακό δίκαιο εμφανίζεται στον ορίζοντα, ένα δίκαιο που δείχνει εμπιστοσύνη στους πολίτες, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να ιδρύουν οικογενειακές σχέσεις, αδιανόητες και στο πρόσφατο παρελθόν, όπως ο γάμος μεταξύ προσώπων του ιδίου φύλου ή η απόκτηση τέκνου με τη μεσολάβηση άλλης γυναίκας, καθώς και να ρυθμίζουν μόνοι τους, σε μεγάλο βαθμό, τις σχέσεις αυτές. Η αλλαγή αφορά επίσης το άνοιγμα του οικογενειακού δικαίου στο διεθνές περιβάλλον. Ένα κοινό υπόβαθρο αξιών αποτελεί κεκτημένο της ανθρωπότητας. Υπό την επήρεια αυτών των εξελίξεων, το οικογενειακό δίκαιο αποβάλλει τον "εθνικό" του χαρακτήρα και αποτυπώνει στις διατάξεις του τις κοινές αυτές πολιτισμικές αξίες. Καταλυτικός στο σημείο αυτό είναι ο ρόλος του ΕΔΑΔ, που με τη δημιουργική ερμηνεία της ΕΣΔΑ προσαρμόζει τις αποφάσεις του στα νέα δεδομένα των ευρωπαϊκών χωρών, προσπαθώντας να βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες. Άλλοτε, λοιπόν, εξαιτίας των κοινωνικοοικονομικών μεταβολών που προηγήθηκαν, άλλοτε λόγω της τεχνολογικής προόδου, και πάντοτε στο πλαίσιο των διεθνών πολιτισμικών και θεσμικών εξελίξεων, σχετικά κυρίως με τα ανθρώπινα δικαιώματα, περάσαμε από το συντηρητικό και αναγκαστικό οικογενειακό δίκαιο του παρελθόντος, που θεοποιούσε τους θεσμούς και παραγνώριζε τις ατομικές επιθυμίες, σε ένα δίκαιο περισσότερο εύκαμπτο και ανοιχτό, που μειώνει την κρατική παρέμβαση και αντιμετωπίζει τα άτομα ως ίσα και ενεργά υποκείμενα με σημαντική δυνατότητα αυτοκαθορισμού και αυτοδιάθεσης. Το γεγονός αυτό είναι από μόνο του μια πρόκληση για την επεξεργασία του οικογενειακού δικαίου, με ερμηνευτικές προσεγγίσεις που ανταποκρίνονται στη φιλοσοφία των νομοθετικών αλλαγών και στους λόγους που τις υπαγόρευσαν. Και αυτές τις προσεγγίσεις τις συναντούμε τώρα και στις μελέτες, που συγκεντρώνονται και ξετυλίγονται στο βιβλίο αυτό, η μία μετά την άλλη, παρακολουθώντας την αλληλουχία των διαδοχικών μεταμορφώσεων του οικογενειακού δικαίου.