Νέα ιστορία Αθέσθη Κυθηρέου

Πρώτος συγγραφέας του έργου: Νέα Ιστορία Αθέσθη Κυθηρέου πιθανολογείται ότι είναι ο λόγιος Κεφαλλονίτης Πέτρος Κατσαΐτης, που γεννήθηκε στο Ληξούρι μεταξύ των ετών 1660 - 65 και πέθανε μεταξύ των ετών 1736 – 42. Το έργο γράφτηκε το 1729, άλλα εκδόθηκε είκοσι χρόνια αργότερα, στη Βενετία, από τον εκδοτικό οίκο του Αντωνίου Βόρτολι και συγκαταλέγεται στις φυλλάδες της εποχής, μικρά και χαρωπά αναγνώσματα, προσφιλή σε λαϊκό κοινό. Το Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών εξέδωσε, το 1983, βιβλίο με εξώφυλλο προσόμοιο με αυτό της έκδοσης του 1749. Το αφήγημα αναφέρεται στα χρόνια του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ηράκλειου (610 - 641) που ενεπλάκη σε μακροχρόνια σύρραξη με τον Πέρση Βασιλιά, Χοσρόη Β΄. Σε αυτούς τους ιερούς αγώνες, με επίκεντρο τον Ευφράτη ποταμό, έλαβαν μέρος ο Κυθήριος Αθέσθης και η αγαπημένη του Έλισος. Το όνομα «Αθέσθης» ίσως προέρχεται από παραφθορά του ονόματος Θυέστης που αναφέρεται στα Ομηρικά Έπη και συνδέεται με τα Κύθηρα. Σύμφωνα με τον Όμηρο, ο Θυέστης κατά την περίοδο της εξορίας του, από τον αδελφό του Ατρέα, κατοίκησε στα Κύθηρα. Ας λάβουμε υπόψη πως ο Κατσαΐτης έχει γράψει την τραγωδία «Θυέστης» και κατά συνέπεια ήταν ικανός να κάνει τους ανάλογους συνειρμούς. Το όνομα «Έλισος» προφανώς προέρχεται από το όνομα της Οσιομάρτυρας των Κυθήρων Ελέσας. Όταν ο Κοσμά Μεγαλοκονόμος έγινε κάτοχος του βιβλίου που εκδόθηκε από το Κέντρο Νεοελληνικών ’Ερευνών, εντυπωσιάστηκε από τον μύθο, την περίτεχνη πλοκή του, αλλά και την ασυνήθη «έξοδο» που δίνεται στην τραγική ιστορία των δύο Κυθήριων νέων, του Αθέσθη και της Έλισος. Συνειδητοποίησε πως και τα Κύθηρα είχαν το δικό τους ερωτικό ζευγάρι, άγνωστο ώς τώρα, που θα μπορούσε να αντιστοιχηθεί με τον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα του Βιτσένζου Κορνάρου και τον Πανάρετο και την Ερωφίλη του Γεωργίου Χορτάτση. Ο Κοσμάς Μεαλοκονόμος, θεωρώντας ότι ο Αθέσθης και η Έλισος πρέπει να ενταχθούν στην παράδοση των Κυθήρων, έκρινε αναγκαία την εκ νέου διάσωσή τους, για να γίνει και σήμερα κοινωνός κάθε απλός άνθρωπος αυτής της συγκινητικής ιστορίας, ώστε να μη λησμονηθεί και πάλι. Έτσι επιχείρησε την «αναζωογόνηση» των 1094 στίχων του. Έργο επίπονο και χρονοβόρο, με μοναδική προσδοκία να ξαναδιαβαστεί.