Όταν το χρώμα και οι μορφές γίνονται λέξεις

«Φύγαμε χάραμα από το χωριό. Τα τζάκια κάπνιζαν μέσα στην πρωινή καταχνιά. Η πάχνη κρυστάλλωσε το γιασεμί της αυλής και το αγιόκλημα. Σφραγίσαμε την ξώπορτα και δεν κοιτάξαμε πίσω. Οι δύο άμαξες χωρίσανε στο σταυροδρόμι. Πρόλαβα να δω το μαντίλι της γιαγιάς που το ’παιρνε ο αγέρας. Αυτή με τ’ αδέλφια μου θα πήγαιναν στο χωριό του παππού. Εγώ θα πήγαινα ψυχοκόρη με το ζεύγος Λογαρά στην πόλη. Ήμουν δεν ήμουν δώδεκα χρόνων». Οι ηθογραφικοί πίνακες του Νικολάου Γύζη και του Νικηφόρου Λύτρα λειτουργούν ως παράθυρα στον χρόνο, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, μίας περιόδου που είναι σχετικά άγνωστη, γοητευτική και προκλητική ως πηγή λογοτεχνικής έμπνευσης. Έξι αυτόνομα διηγήματα που συναπαρτίζουν μία σπονδυλωτή ιστορία συνδιαλέγονται με ισάριθμους ζωγραφικούς πίνακες, τρεις του Νικολάου Γύζη και τρεις του Νικηφόρου Λύτρα. Οι χαρακτήρες κινούνται, οσφραίνονται και σκέφτονται βάση της εποχής στην οποία ζουν και όσων συμβαίνουν γύρω τους. Οι στιγμιαίες, «παγωμένες» εικόνες των έργων ζωγραφικής έγιναν ψηφίδες ζωής τριών γενεών ανθρώπων και των παράλληλων ιστοριών τους. Το σύνολο των διηγημάτων επεδίωξε να αναδείξει σημαντικά γεγονότα της εποχής, με σεβασμό στην ιστορική και κοινωνική πραγματικότητα, στοχεύοντας σε ένα πολύπλευρο, πολύχρωμο ταξίδι στο χρόνο, ένα γεφύρωμα της ζωγραφικής με τη γραφή. Επακολουθεί θεωρητική προσέγγιση αναφορικά με το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο του 19ου αιώνα, την εξέταση της ηθογραφίας, την αναφορά στους ζωγράφους και την εικαστική ανάλυση των έργων τους.