Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος

Στη ζωή και το έργο του πεζογράφου Δημήτρη Χατζή (1914-1981) διακρίνονται τέσσερις γραμμές: η αγάπη του για τον Νεο-ελληνισμό, η επιστημονική μελέτη του για το θέμα, η συμμετοχή του στον αριστερό αγώνα, και η έκφραση που ήθελε να δώσει σ' όλα αυτά μέσα από το λογοτεχνικό του έργο. Στην παρούσα μελέτη, οι τέσσερις αυτές γραμμές μελετούνται στην αλληλοσυνάρτησή τους. Επίσης, τα δυο πιο σημαντικά του πεζά, "Το τέλος της μικρής μας πόλης" (1963) και "Το διπλό βιβλίο" (1976), πολλές φορές παρεξηγούνται: το πρώτο δεν είναι ένα βιβλίο νοσταλγίας για έναν ελληνικό κόσμο που χάνεται, το δεύτερο δεν είναι ένα βιβλίο για τη μετανάστευση. Γενικά, ο ιδεολογικός χαρακτήρας του έργου του Χατζή είναι πολύ ευρύτερος από την ταξική πάλη ή τον αντικαπιταλισμό. Στο λογοτεχνικό έργο του Χατζή, με αποκορύφωμα το Διπλό βιβλίο, βρίσκονται σαφείς νύξεις για έναν προβληματισμό που σχετίζεται πρώτ' απ' όλα με το μέλλον της νεο-ελληνικής παράδοσης μέσα στη σημερινή κοινωνία. Ύστερα από μια επισκόπηση της παλιάς και συνεχιζόμενης συζήτησης για την ελληνική παράδοση, ταυτότητα και ιδεολογία, συζητιούνται οι απόψεις του Χατζή σχετικά με τα ζητήματα αυτά: πρώτα, πώς τις διατυπώνει ρητά στο επιστημονικό και δημοσιογραφικό του έργο, κι ύστερα, πώς τις εκφράζει μέσα στα λογοτεχνικά πεζά του. Τριάντα πέντε χρόνια από το θάνατο του Δημήτρη Χατζή, οι απόψεις του είναι όσο ποτέ επίκαιρες στη σημερινή εποχή, που η Ελλάδα περνά αυτή τη βαθιά κρίση - μια κρίση που δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά είναι συνυφασμένη με το θέμα της "νεοελληνικής παράδοσης και ιδεολογίας μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος", που αποτελεί τον θεματικό πυρήνα του έργου του Χατζή, όπως αναλύεται στην παρούσα μελέτη. Ο Χέρο Χόκβερντα (1949) δίδαξε πολλά χρόνια νεοελληνική φιλολογία στην Ολλανδία και παράλληλα ήταν (και είναι) μεταφραστής της νεοελληνικής λογοτεχνίας.