Κράτος, κοινωνία και έθνος στη νεοελληνική λογοτεχνία

Ο παρών τόμος εξετάζει σημαντικές πτυχές της εθνικής και κοινωνικής διάστασης ελληνικών λογοτεχνικών έργων από το 1890 ως το 1930. Καταθέτει έναν προβληματισμού και προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει τα κοινωνικά και ιδεολογικά στοιχεία τους, καθώς η ένταση των κοινωνικών και εθνικών ανατροπών, αναζητήσεων και διεκδικήσεων υπήρξε αξιοσημείωτη από τα τέλη του 19ου αιώνα και δεν αφήνει αδιάφορους τους συγγραφείς. Η κοινωνική αναμόρφωση και η εθνική ολοκλήρωση, συχνά με διαφορετικούς όρους από τους ισχύοντες, αποτέλεσαν δύο κύριους άξονες πάνω στους οποίους βασίστηκε η πλειοψηφία των ευαισθητοποιημένων κοινωνικά συγγραφέων. Σημαντικοί λογοτέχνες από τη μια μεριά στηρίζονται στα κοινωνικά δεδομένα, στη θλιβερή κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα, την οποία προβάλλουν τα έργα τους καταγγέλοντάς την, και από την άλλη ανταποκρίνονται στις κοινωνικές και εθνικές ανάγκες και ευαισθησίες της εποχής, αναπτύσσοντας, μέσα των ηρώων τους, μια κριτική σκέψη και οραματιζόμενοι ένα καλύτερο μέλλον. Η προσπάθεια αυτή, παρά τις όποιες δυσχέρεις και ανεπάρκειες που οφείλονται στη συχνή ασάφεια ή αντιφατικότητα των θέσεων, στην άτολμη και αποσπασματική πολλές φορές κριτική ηρώων των έργων αυτών, στην αδυναμία σύνδεσης των διακηρύξεών τους με την πράξη, αποτέλεσε μια θετική παρακαταθήκη για τις επόμενες λογοτεχνικές γενιές, μια βάση για την εθνική και κοινωνική αυτογνωσία. Στον τόμο αυτόν εξετάζονται πεζογραφήματα και συνθετικά ποιητικά έργα συγγραφέων όπως οι Παλαμάς, Ξενόπουλος, Θεοτόκης, Παπαδιαμάντης, Κονδυλάκης, Πικρός, Βάρναλης, Καρκαβίτσας, Χατζόπουλος, Καμπύσης, Δραγούμης, Μυριβήλης και Μόδης.