Ο Βασιλικός

Περί τα τέλη του 18ου, αρχές του 19ου αιώνα διαμορφώθηκε στη Ζάκυνθο ένα πρωτοπόρο πνευματικό ρεύμα, το οποίο εκδηλώθηκε ως οργασμός αξιών, διανόησης και δημιουργίας. Μέσα σ' αυτό το κλίμα γεννήθηκε και μεγάλωσε, από αριστοκρατική αλλά με βαθύτατες δημοκρατικές πεποιθήσεις και καταβολές οικογένεια, ο Αντώνιος Μάτεσις. Για οικογενειακούς λόγους, δεν απομακρύνθηκε ποτέ από το γενέθλιο νησί. Δε φοίτησε ποτέ σε Πανεπιστήμιο, Λύκειο ή Γυμνάσιο. Παρ' όλα αυτά, η παιδεία του επέτρεπε να συναναστρέφεται με τον πνευματικό κύκλο που διαμορφώθηκε γύρω από το λόγο, δάσκαλο και Φιλικό Α. Μαρτελάο. Εκτός από το "Βασιλικό" έγραψε κι άλλα έργα, κυρίως ποιητικά, στην ελληνική και ιταλική γλώσσα. Σημαντικό για την εποχή του κρίνεται το μεταφραστικό του έργο. Συνέγραψε επίσης δοκίμια και πραγματείες, ιδιαίτερα σε σχέση με τη γλώσσα, καθώς και πρόπλασμα για μια γραμματική της δημοτικής. "Ο Βασιλικός" εντάσσεται στα αρχαιότερα ρεαλιστικά δράματα του παγκόσμιου ρεπερτορίου, γραμμένος το 1829. Ο ίδιος ο συγγραφέας το χαρακτηρίζει "ιστορικόν δράμα". Στην πραγματικότητα όμως, πρόκειται για πολιτικό θέατρο συμβολικό στο γενικό του πλαίσιο, αν και με ρεαλιστικά ειδικότερα στοιχεία. Χαρακτηρίζεται από την ολοκληρωμένη και πειστική διαγραφή των κύριων χαρακτήρων, την ιδεολογική και διαλεκτική συνέπεια και φλόγα. Η περιγραφή της καθημερινότητας και των τοπικών ιδιομορφιών δεν αποτελεί ποτέ σκοπό, αλλά χρησιμεύει ως ουσιώδης μοχλός περιγραφής και εξέλιξης προσώπων, ιδεών και γεγονότων.