O τεκτονικός τύπος Μελισσηνού

Πολύ λίγα γνωρίζαμε μέχρι πρόσφατα για τον Πέτρο Μελισσηνό και την τεκτονική του δραστηριότητα. Ελάχιστες ήταν οι βιβλιογραφικές αναφορές, με τις πιο αναλυτικές και αξιόπιστες να ανατρέχουν στον 19ο αιώνα στη Γερμανία. Ακόμα, όμως, οι γνώσεις μας για την προσωπικότητα του Μελισσηνού και την τεκτονική του δραστηριότητα παραμένουν αποσπασματικές και πηγάζουν κυρίως από δευτερογενείς πηγές. Αφορμή για τη συγγραφή του παρόντος ήταν η ανεύρεση ενός χειρογράφου στα αρχεία του Πολιτιστικού Τεκτονικού Κέντρου «Πρίγκηπας Φρειδερίκος» στη Χάγη. Το πλήρες κείμενο του χειρογράφου, το οποίο περιέχει αυτούσια τα τυπικά του Τύπου του Μελισσηνού, μεταφράστηκε στα ελληνικά, ενώ παράλληλα εξετάστηκε πρωτότυπο υλικό, κυρίως αλληλογραφία και έγγραφα τα οποία φυλάσσονται στα ρωσικά κρατικά αρχεία, αλλά και στα αρχεία ευρωπαϊκών Μεγάλων Στοών, προκειμένου να καταδειχθεί η σημαντική συμβολή του Μελισσηνού στη δημιουργία ενός εσωτερικού ιλλουμινιστικού κύκλου στην Αγία Πετρούπολη στα μέσα της δεκαετίας του 1760. Η μελέτη παρέχει μία αναλυτική θεώρηση της κοινωνικής και τεκτονικής εξέλιξης της προσωπικότητας του Μελισσηνού σε μια περίοδο, κατά την οποία ο Ρωσικός Τεκτονισμός έφτασε στο ανώτατο σημείο του και πριν οι Στοές αναστείλουν τη λειτουργία τους τη δεκαετία του 1790. Ασχολείται, επίσης, με τον πρώιμο Τεκτονισμό στη Ρωσία, ο οποίος αναπτύχθηκε ως ένα αυτοτελές και αυτόφωτο πνευματικό κίνημα, αλλά και ως αντίδραση της κοινωνίας, λόγω της έλλειψης πνευματικής προσφοράς τόσο της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ρωσίας όσο και του ορθολογισμού των φιλοσόφων του Διαφωτισμού. Από στενά τεκτονική άποψη το σύστημα του Μελισσηνού ομοιάζει, εν πολλοίς, με τον Τύπο της Αυστηράς Τηρήσεως, τον Σουηδικό Τύπο και τα τυπικά του Τάγματος του Χρυσού και του Ρόδινου Σταυρού. Για να αξιολογηθεί, όμως, από καθαρά τεκτονική οπτική πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν όλο το φάσμα ανώτερων βαθμών που εμφανίζονται στην Ευρώπη από το 1735 και για τα επόμενα πενήντα χρόνια και οι οποίοι είναι μεταξύ τους συγκοινωνούντα δοχεία. Προφανώς, βυθισμένος σε έναν ωκεανό γνώσης ο Μελισσηνός επιχείρησε να δημιουργήσει ένα σύνολο ανώτερων βαθμών βασισμένων στην περιρρέουσα παράδοση των Σκωτικών βαθμών και την ιστορική παράδοση του Τάγματος του Ναού. Σε αυτό συνέβαλε η προηγούμενη τεκτονική του παιδεία και ιδίως η μύησή του στους επιγενόμενους βαθμούς της εποχής. Ο Τύπος δυστυχώς, αγνοήθηκε από τους ειδικούς της τεκτονικής ιστορίας. Όμως, είναι γεγονός ότι σε μια εποχή σημαντικών αλλαγών και εξελίξεων ο Μελισσηνός δημιούργησε έναν τεκτονικό σύστημα που αντανακλούσε ποικιλοτρόπως την πολιτιστική ιδιομορφία της ρωσικής παράδοσης. Χρησιμοποίησε τα ιπποτικά πρότυπα και την αρχέτυπη παράδοση των ανώτερων τεκτονικών βαθμών, υιοθετώντας στοιχεία Αλχημείας και Ερμητισμού, σε αναλογία με τα αντίστοιχα ρεύματα της Γαλλίας και της Γερμανίας. Εν ενί λόγω, ο Τύπος του Πέτρου Μελισσηνού εκπροσωπεί μια πρώιμη έκφραση του Ιλλουμινισμού στη Ρωσία και συνδυάζει ποικίλες εσωτερικές παραδόσεις, προσφέροντας μία εξέχουσα αλλά και ιδιότυπη θέαση του Τεκτονισμού του 18ου αιώνα.