Μαρξισμός και εθνικισμός

Η συζήτηση για το έθνος και τον εθνικισμό απασχολεί την Αριστερά από την γέννησή της. Το ερώτημα τι στάση κρατάει απέναντι στο 'δικό της' έθνος ήταν πάντα δεμένο με το τι στάση κρατάει απέναντι στη 'δική της' άρχουσα τάξη. Είναι μια συζήτηση κεντρική για τις προοπτικές του ίδιου του εργατικού κινήματος, γεμάτη αντιπαραθέσεις και πολεμικές που ξεκίνησαν από την εποχή του Μαρξ και του Ένγκελς και κορυφώθηκαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην Ελλάδα, η σύγκρουση με τις 'εθνικές εκστρατείες' του ελληνικού καπιταλισμού -τους Βαλκανικούς Πολέμους, τον Α΄ Παγκόσμιο, τη Μικρασιατική Εκστρατεία- έπαιξε θεμελιώδη ρόλο τόσο στην ίδρυση του ΣΕΚΕ, της πρώτης επαναστατικής οργάνωσης πριν από εκατό χρόνια, όσο και στην έμπρακτη διεθνιστική πολιτική του προς τις εθνικές μειονότητες που 'εγκλωβίστηκαν' στα νέα σύνορα που χαράχτηκαν με αίμα. Για να μπορέσει, λοιπόν, η Αριστερά και σήμερα να χαράξει μια διεθνιστική στρατηγική, πρέπει να απαντήσει ξεκάθαρα σε μια σειρά ζητήματα που βάζει η ίδια η θεωρητική συζήτηση για τον εθνικισμό: Τι είναι έθνος; Υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια για να αποφασιστεί αν μια ομάδα ανθρώπων αποτελούν ξεχωριστό έθνος; Τι σημαίνει δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και για ποιους ισχύει; Πώς μπορεί να σταματήσει η καταπίεση των εθνικών μειονοτήτων; Πρέπει η Αριστερά να υποστηρίζει την ξεχωριστή πολιτιστική κληρονομιά κάθε εθνότητας; Είναι παντοδύναμη ταύτιση των ανθρώπων με το 'δικό τους' εθνικό κράτος ή είναι δυνατόν ποτέ να ενωθούν οι εργάτες κι εργάτριες ξεπερνώντας τις εθνικές διαφορές; Τα ερωτήματα που ανοίγει αυτή η κρίσιμη συζήτηση είναι πραγματικά καταιγιστικά. Γι' αυτό, είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι ο Κρις Χάρμαν καταφέρνει να συγκεντρώσει τις απαντήσεις μέσα στις σελίδες αυτού του πυκνογραμμένου μικρού βιβλίου.