Το φαινόμενο της γραφειοκρατίας

Η γραφειοκρατία αποτελεί καθημερινό βίωμα όλων μας, καθώς διαπερνά και ρυθμίζει όχι μόνο το δημόσιο βίο αλλά και την ιδιωτική μας ζωή. Τη "γνωρίζουμε"· ωστόσο σπάνια αντιλαμβανόμαστε την πολυδιάστατη και βαθύτατα αντιφατική φύση και λειτουργία της. Είτε ως κοινωνοί είτε ως μελετητές του, κατά κανόνα ταυτίζουμε το γραφειοκρατικό φαινόμενο με μία μόνο από τις πολλές όψεις του, αγνοώντας όσες εκφάνσεις του δεν συνάδουν μ'αυτήν ή αναζητώντας τη "μεταρρύθμιση" που θα τις απαλείψει. Τι είναι λοιπόν η γραφειοκρατία; Ένα τεχνικό εργαλείο διοίκησης ή ένας δραστικός μηχανισμός κοινωνικού ελέγχου και κοινωνικής κυριαρχίας; Ο πλέον ορθολογικός και ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος κοινωνικής οργάνωσης και διαχείρησης ή η ενσάρκωση της απραγίας, της ανευθυνότητας και της αυθαιρεσίας; Η γραφειοκρατική διοίκηση ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τα αιτήματα του κοινωνικού συνόλου; Αναπαράγει και εδραιώνει την ταξική κυριαρχία των κεφαλαιοκρατών; Ή καταλήγει να εξυπηρετεί τα ιδιοτελή- συντεχνιακά και προσωπικά- συμφέροντα των φορέων της; Το παρόν έργο εξηγεί το πώς και γιατί όλες οι παραπάνω, διαφορετικές και αντιθετικές, ιδιότητες της γραφειοκρατίας συγκροτούν μια αδιάρρηκτη ενότητα. Η θεωρητική συζήτηση που εκτυλίσσεται στον πρώτο Τόμο, σε συνεχή διάλογο και αντιπαράθεση με τις προσεγγίσεις και τις θέσεις που έχουν διατυπώσει οι σημαντικότεροι μελετητές του γραφειοκρατικού φαινομένου, προβάλλει τον εξουσιαστικό χαρακτήρα της γραφειοκρατίας. Αναλύει την ταξική της μεροληπτικότητα. Ερμηνεύει την τάση αυτονόμησής της και λειτουργίας της προς ίδιον όφελος. Τέλος, αναπτύσσει μια νέα προβληματική ως προς τη φύση και τη σημασία του σύγχρονου κρατισμού. Αυτήν του "κρατικού καπιταλισμού", στα πλαίσια της οποίας καθίσταται σαφές γιατί η ανάπτυξη του "κοινωνικού" κράτους και η συνακόλουθη γιγάντωση του κρατικού γραφειοκρατικού μηχανισμού εξέθρεψαν τη γραφειοκρατική ιδιοτέλεια, δηλαδή τα εκτεταμένα φαινόμενα διοικητικής παθολογίας και διαφθοράς που σημειώνονται στις κοινωνίες του "ύστερου" καπιταλισμού.