Κεφάλαιο και ιδεολογία

Κάθε ανθρώπινη κοινωνία έχει την ανάγκη να δικαιολογεί τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές ανισότητές της. Πρέπει να βρίσκει τις αιτίες τους, διαφορετικά το πολιτικό και κοινωνικό οικοδόμημα κινδυνεύει να καταρρεύσει. Αυτές οι δικαιολογίες εμπεριέχουν κάποια αλήθεια, αλλά και υπερβολή, φαντασία και μικροπρέπεια, ιδεαλισμό και εγωισμό. Μέσα από τον πολιτικό λόγο και τις αντιφατικές ιδεολογίες που παράγονται, αναδύονται συνήθως μία ή περισσότερες κυρίαρχες αφηγήσεις στις οποίες στηρίζονται τα καθεστώτα ανισοτήτων. Αντικείμενο του μνημειώδους αυτού βιβλίου αποτελεί η ιστορία και το μέλλον των καθεστώτων ανισοτήτων. Συγκεντρώνοντας ιστορικό υλικό για κοινωνίες πολύ απομακρυσμένες μεταξύ τους, και χρονικά και τοπικά, ο σπουδαίος στοχαστής και κοινωνικός επιστήμονας Thomas Piketty επιδιώκει να συμβάλει σε μια καλύτερη κατανόηση των εν εξελίξει μετασχηματισμών και, κυρίως, να καταδείξει πόσο εύθραυστη είναι η αφήγηση που κυριαρχεί τους τελευταίους δύο αιώνες για τη νομιμοποίηση των ανισοτήτων. Σύμφωνα με την αφήγηση αυτή, οι σύγχρονες ανισότητες είναι δίκαιες, αφού εκδηλώνονται στο πλαίσιο μιας ελεύθερα επιλεγμένης διαδικασίας όπου ο καθένας έχει ίσες ευκαιρίες πρόσβασης στην αγορά και στην ιδιοκτησία, κι έτσι επωφελείται αυτομάτως από τις συσσωρεύσεις των πλουσιοτέρων, που είναι οι πιο δραστήριοι από επιχειρηματική άποψη, οι πιο άξιοι και χρήσιμοι. Η αφήγηση αυτή έχει οδηγήσει σήμερα σε αντιφάσεις, οι μορφές των οποίων είναι πολύ διαφορετικές μεταξύ Ευρώπης και Ηνωμένων Πολιτειών, Ινδίας και Βραζιλίας, Κίνας και Νότιας Αφρικής, Βενεζουέλας και Μέσης Ανατολής. Οι διαφορετικές διαδρομές που προκύπτουν από τις κατά τόπους ιστορίες και που εν μέρει διασταυρώνονται είναι σήμερα, στις αρχές του 21ου αιώνα, όλο και στενότερα συνδεδεμένες μεταξύ τους. Μόνο μέσω μιας υπερεθνικής προσέγγισης, όπως αυτή που υιοθετεί ο Piketty, μπορούμε να ανατρέψουμε την κυρίαρχη αφήγηση και να συγκροτήσουμε μια νέα, εναλλακτική αφήγηση για τις μελλοντικές κοινωνίες.