Αντικατοπτρισμοί της ανθρώπινης κοινωνίας

Η "ανθρώπινη κοινωνία" αποτελεί τόσο επιδίωξη όσο και αφετηρία. Ως επιδίωξη ταυτίζεται με έναν κόσμο ριζικά διαφορετικό από τον σημερινό της εξατομίκευσης, αποξένωσης και αλλοτρίωσης των ανθρώπων. Ως αφετηρία υποδηλώνει την κριτική θεώρηση του σύγχρονου κόσμου με κριτήριο το σύστημα αξιών αυτής της επιθυμητής κοινωνίας του μέλλοντος. Η ανθρώπινη κοινωνία, δηλαδή, αποτελεί σημείο προσανατολισμού και ταυτοχρόνως πλαίσιο κοινωνικής και πολιτικής συμπεριφοράς. Με αυτή τη διπλή σημασία εμφανίζεται στη δέκατη θέση του Μαρξ για τον Φόιερμπαχ "Η άποψη του παλιού υλισμού είναι η αστική κοινωνία. Η άποψη του νέου υλισμού είναι η ανθρώπινη κοινωνία ή η κοινωνική ανθρωπότητα" και μόνο χάρις σ' αυτήν αποκτά νόημα η περίφημη ενδέκατη θέση, σύμφωνα με την οποία οι φιλόσοφοι απλώς ερμήνευσαν διαφορετικά τον κόσμο ενώ στόχος (πρέπει να) είναι η αλλαγή του.