Όπως με θέλεις. Ένας ηλίθιος

Το Όπως με θέλεις (1929-1930) ανήκει στην τελευταία περίοδο του Πιραντέλλο. Κι είναι ένα ακόμα «γκροτέσκο» δράμα της προσωπικότητας. Η ηρωίδα του ονομάζεται χαρακτηριστικά «Η Άγνωστη»· μια γυναίκα με θολό παρελθόν, θολή μνήμη, θολή υπόσταση, χορεύτρια σ’ ένα καμπαρέ του μεσοπολεμικού (1920 κε) Βερολίνου, όπου ο πλούτος και η πείνα, η ανεργία και τα όργια, η βία και η πορνεία θρασομανούσαν υστερικά. Η Άγνωστη συζεί με τον έκλυτο συγγραφέα Ζάλτερ και την αλλόκοτη κόρη του ‒ ένας τριγωνικός δεσμός παράξενος όσο και παράφορος. Ωστόσο, ένας ιταλός φωτογράφος, ο Μπόφφι, νομίζει πως αναγνωρίζει στο πρόσωπο της Άγνωστης τη γυναίκα του φίλου του Μπρούνο Πιέρι ‒ που, δέκα χρόνια πριν, νεαρή νιόνυφη, την είχαν απαγάγει τα στρατεύματα κατοχής, κι από τότε την αναζητάει παντού ο άντρας της. ♦ Εκδίκηση ενός ανθρώπου που έχει τελειώσει η ζωή του, είναι το μονόπρακτο Ένας ηλίθιος (1922). Κυριολεκτικά, εδώ: με την απελπισία του βιολογικού θανάτου, με την πίκρα της ζωής που ο νεαρός Λούκα Φάτσιο δεν πρόφτασε να ζήσει. Εκδίκηση για τη σκληρότητα των ανθρώπων απέναντι στον πόνο και τον θάνατο των άλλων, εκδίκηση για την περιφρόνηση των μεγαλόσχημων στην ταπεινότητα και στην κουταμάρα των ταπεινών. Και, ταυτόχρονα, σαρκασμός για τη ματαιοδοξία, τα πάθη, τον κυνισμό των ισχυρών, που φτάνουν ώς το έγκλημα. Στο κατώφλι του θανάτου, ο Λούκα εκδικείται για όλους τους ασήμαντους που οι ισχυροί τους βλέπουν μόνο σαν ενεργούμενα των σκοπών τους. Κι έχει τη σαρδόνια ικανοποίηση πως το αυριανό πτώμα του θα ’χει απάνω του την ‒έγγραφη!‒ βεβαίωση ότι πραγματικά ηλίθιος δεν είναι αυτός, ο ρημαγμένος απ' την αρρώστια και τη φτώχεια, αλλά ο περινούστατος ηγέτης που, αφιονισμένος απ’ το πολιτικό πάθος του γύρευε να σκοτώσει τον αντίπαλό του.