Ο παίχτης του σκακιού

[...] Παρουσιάζοντας τον ήρωά του, ο Ουναμούνο μας τον περιγράφει σαν: "ένα πρόσωπο που το βλέπουμε απ' έξω, που η εσωτερική ζωή του μας ξεφεύγει, και ίσως να μην την έχει". Ωστόσο προσθέτει: "Αλλά μήπως ο δον Σαντάλιο μου δεν έχει εσωτερική ζωή, δεν έχει συνείδηση, δεν έχει επίγνωση, του εαυτού του, δε μονοδιαλογεί; (ο κάθε άνθρωπος μιλάει με τον εαυτό του, άρα μονοδιαλογεί). Τότε, τι άλλο είναι μια παρτίδα σκάκι παρά ένας σιωπηλός διάλογος που κάνει ο παίχτης με το σύντροφο κι ανταγωνιστή στο παιχνίδι του; Κι ακόμα, διάλογο κι αντίλογο δεν έχουν τα πιόνια μεταξύ τους, τα μαύρα με τ' άσπρα; Βλέπετε, λοιπόν, ότι ο δον Σαντάλιο δεν μπορεί παρά να έχει εσωτερική ζωή, έχει μονοδιάλογο, έχει συνείδηση". [...] (από τον πρόλογο της Ιουλίας Ιατρίδη)