Ανιχνεύοντας το κοσμικό στο ιερό

Το φετινό ημερολόγιο αγγίζει ένα θέμα πάντα επίκαιρο στη θρησκευτική τέχνη. Τη συνάφεια του κοσμικού με το ιερό. Στους βυζαντινούς χρόνους η ιερότητα της εικόνας και οι στόχοι του δόγματος δεν άφηναν περιθώρια σε μία υλική πραγματικότητα ανεξάρτητη από την πνευματική και θεολογική προοπτική. Η ύλη παριστάνεται "παρεμπιπτόντως", υπηρετώντας τη θέωση του προσώπου κατά τα πρότυπα του Θεού και των αγίων. Παρ' όλα αυτά σε εξαιρετικά θρησκευτικά έργα, με σπουδαία έργα, με σπουδαία θεολογικά μηνύματα, παρεισφρέει "ανεπαισθήτως" η δροσεράδα ενός πουλιού που κελαηδάει, ο κάματος μιας σκληρής αγροτικής εργασίας ή μία εμπορική συναλλαγή. Από τον 14ο αιώνα και μετά, με την επίδραση της Αναγέννησης, ο υλικός κόσμος αρχίζει να γίνεται περισσότερο ορατός. Η φύση αρχίζει να γίνεται ορατή μέσα όμως στο πλαίσιο της ισχυρής ιερότητας της εικόνας. Η θέση του έργου, οι παραγγελιοδότες αλλά και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες έπαιζαν τον δικό τους ρόλο, όπως βέβαια και η επαφή με έργα από τη Δύση κυρίως, αλλά και την Ανατολή. Όπως λένε και οι επιμελητές της έκδοσης αυτής, επιλέξαμε να αναδείξουμε αυτό το παιχνίδι ανάμεσα στο πνεύμα και την ύλη. Τα αποτελέσματα εντυπωσιακά. Από τη μία η λαμπρότητα και η υπερφυσικότητα του ιερού και, από την άλλη, μέσα του ως άλλη εικόνα το παιχνίδισμα της φύσης και η ανθρώπινη υπόσταση σε γοητευτικές παραλλαγές μιας υλικής πραγματικότητας. Αυτά τα μοτίβα ας είναι μια δροσερή ευχή για ένα καλύτερο 2010. [...] δρ Δημήτριος Κωνστάντιος Διευθυντής του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου