Σπύρος Παπαλουκάς

Ο Σπύρος Παπαλουκάς (1892-1957) φοίτησε στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα με δασκάλους τον Βικάτο, τον Ροϊλό, τον Ιακωβίδη και άλλους, καθώς και στο Παρίσι. Το έργο του, ευθύς εξαρχής, προσανατολισμένο στην ελληνική ύπαιθρο, ακολούθησε μια σειρά "περιόδους" προς την ωρίμανσή του που ταξινομούνται με βάση τα θέματά του: οι περίοδοι της Μικράς Ασίας, της Αίγινας, του Αγίου Όρους, της Μυτιλήνης, της Άμφισσας, των αρχιτεκτονικών ενδιαφερόντων ("Σπίτια στου Κυπριάδη") κ.λπ. Σε όλες τις εν λόγω περιόδους είναι ευδιάκριτες οι επιρροές που άσκησαν επάνω του η βυζαντινή τέχνη, οι νεοϊμπρεσιονιστές, οι μεταϊμπρεσιονιστές και ο φωβισμός. Δουλεύει με μια σταθερή, λιτή παλέτα χρωμάτων, όπου είναι σαφέστατος ο διαχωρισμός των θερμών από τα ψυχρά χρώματα: τα πρώτα για τα φωτεινά μέρη του πίνακα, τα δεύτερα για τα σκιερά (αυτό στις πρώτες περιόδους· προς το τέλος, από το 1940 και μετά, ο κανόνας αυτός αντιστρέφεται). Το μαύρο χρώμα είναι αποκλεισμένο από την παλέτα του, εκτός κι αν του χρειάζεται σαν τοπικό χρώμα. Το φως, το ελληνικό φως όπως διαμορφώνει τις όψεις των πραγμάτων στην ύπαιθρο, το ξηρό φως των νησιών και το παλλόμενο διαυγές φως των βουνών, αυτό κυρίως τον απασχολεί στις συνθέσεις του, αυτό αποτελεί το διαρκές "σχολείο" του και συντελεί στην βαθμιαία ολοκλήρωση του προσωπικού του ύφους. Οι συνθέσεις του είναι αυστηρά αρχιτεκτονημένες σε μια ελεγχόμενη δομή, όπου το φόντο και τα επιμέρους στοιχεία αποκτούν την οργανική τους δύναμη και συνεργάζονται χάρη στην ορθολογικά μελετημένη αρμονία των χρωμάτων και του φωτός. Ένα από τα γνωστότερα έργα του, οι αγιογραφίες στον μητροπολιτικό ναό της Άμφισσας, αποτελεί εξαιρετική μαρτυρία του μόχθου αυτού του ζωγράφου που εδώ, σε μνημειώδη κλίμακα, καταφέρνει να συνδυάσει με πειστικό τρόπο τη μεταβυζαντινή ζωγραφική και τον μοντερνισμό σε ένα προσωπικό ελληνικό ιδίωμα. Ο Σπύρος Παπαλουκάς υπήρξε από τους μεγαλύτερους δασκάλους της σύγχρονης νεοελληνικής τέχνης και ο παρών τόμος με τα εξαιρετικά κείμενα της Μαρίνας Λαμπράκη - Πλάκα αποτελεί την απόδειξη γι' αυτό. Άρης Μαραγκόπουλος