Λησμονημένη εθνοκάθαρση

Η συμβολή της Θεσσαλονίκης στον Αγώνα του 1821 –όπως πολύ γλαφυρά την παρουσιάζει ο Αντώνης Θεοδωρίδης σ’ ένα δοκίμιο του 1940, που αποτέλεσε και την αφορμή για να εκδοθεί το παρόν βιβλίο– δεν έχει αποτυπωθεί όπως θα της άξιζε στον συνολικό καμβά της Ελληνικής Επανάστασης. Επιπλέον, αναψηλαφώντας τη σαρωτική οθωμανική καταστολή της Επανάστασης στην Κεντρική Μακεδονία (Χαλκιδική 1821 – Νάουσα 1822), ανακαλύπτει κανείς ένα προγραμματισμένο σχέδιο δραστικής δημογραφικής συρρίκνωσης του ελληνικού στοιχείου, που είχε ως επίκεντρό του την ίδια την Θεσσαλονίκη: Η πόλη που δοξάστηκε από μια αποδομητική ιστοριογραφία ως το υποτιθέμενο λίκνο του οθωμανικού «πολυπολιτισμού» (στην πραγματικότητα, «άπαρτχαϊντ») μεταβάλλεται σε ανοιχτό στρατόπεδο συγκέντρωσης, τόπο εκτελέσεως χιλιάδων Ελλήνων και, ταυτόχρονα, σκλαβοπάζαρο των χιλιάδων αιχμαλώτων – ως επί το πλείστον γυναικόπαιδων. Η δραστική συρρίκνωση του ελληνικού στοιχείου στην Κεντρική Μακεδονία υπονομεύει την απελευθέρωσή της όχι μόνον στα χρόνια της Επανάστασης αλλά και μετέπειτα: Στα κενά των καμμένων ελληνικών χωριών και κωμοπόλεων προωθείται το μουσουλμανικό και τα σλάβικο στοιχείο, περιπλέκοντας ακόμα περισσότερο, στις δεκαετίες που ακολούθησαν, το «μακεδονικό κουβάρι» και καθιστώντας δυσχερέστερο το εγχείρημα της απελευθέρωσης της Μακεδονίας.