Πως είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του '21 (1821-1829)

Στα ξένα χρονικά και απομνημονεύματα της τελευταίας τριετίας του Αγώνα επισημαίνονται ακόμα πληροφορίες, περιγραφές και άγνωστα στοιχεία για τον εξοντωτικό κατατρεγμό των αμάχων από τους Άραβες εισβολείς, για τις σκλαβαγορές του Μεσολογγίου και της Μεθώνης, για τον λιμό του 1827 - 1828 που αποδεκάτισε τον πληθυσμό, για τους πρωταγωνιστές του Αγώνα, τις τους λαϊκούς ηγέτες και τον Καποδίστρια, για τις αθλιότητες του δημόσιου βίου, για τις πολεμικές συνήθειες και την καθημερινή ζωή. Κι ακόμα για τον ρόλο των αποκαλουμένων φιλελλήνων στην Επανάσταση. Τυχοδιώκτες και μισθοφόροι οι περισσότεροι, έβλαψαν, ποιος λίγο ποιος πολύ, την ελληνική υπόθεση. Και το παράδοση είναι πως μερικοί απ' αυτούς τους δεδηλωμένους μισέλληνες, τους αργυρώνητους και δόλιους, ανακηρύχθηκαν ήρωες της ελληνικής ελευθερίας. Τιμήθηκαν με μνημεία και ανδριάντες και δοξολογούνται στα σχολικά βιβλία. Τα ονόματά τους δόθηκαν σε δρόμους και πλατείες και αναφέρονται με ευλάβεια σε ρητορικούς και κούφιους εθνικούς πανηγυρισμούς. Δεν υπήρξαν ούτε ευεργέτιδες δυνάμεις ούτε φιλελληνικές κυβερνήσεις. Πρόκειται για μύθο που καλλιεργείται με πανουργία από τους ξένους και αναπαράγεται με περισσή αφέλεια στην Ελλάδα. Διαιωνίζονται έτσι οι στρεβλώσεις της εθνικής ιστορίας και οι εξωραϊσμοί που άρχισαν, από σκοπιμότητα, ιδιοτέλεια ή λειψή πληροφόρηση, στα χρόνια του Αγώνα και συνεχίσθηκαν στις πρώτες μεταπελευθερωτικές δεκαετίες. Και εδώ πρέπει να τονισθεί ότι στόχος της ιστορίας -των τεκμηρίων που συνθέτουν την ιστορία- δεν είναι να καταδικαστεί ή να στηλιτεύσει, αλλά να αναζητήσει την αλήθεια, τα αίτια των γεγονότων. (από την εισαγωγή του πέμπτου τόμου)