Πως είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του '21 (1821-1829)

[...] Μόλις στο δεύτερο χρόνο του ξεσηκωμού συνειδητοποίησαν οι Έλληνες τη σεισμική αλλαγή, την ελευθερία. Ήταν όμως πραγματική η αλλαγή, πραγματική η ελευθερία; Οι διαψεύσεις ήρθαν απανωτές. Στην εξουσία τα χθεσινά όργανα των τυράννων, οι αφοσιωμένοι υπάλληλοι των σουλτανικών σεραγιών και των οσποδαριών, οι πιστοί του Αλή Πασά, οι άπληστοι γαιοκτήμονες, οι κλεφτοκαπεταναίοι που νόμο είχαν το σπαθί τους. Οι τουρκομαθημένοι Έλληνες κάτω από τουρκομαθημένη ηγεσία. Εξωτερική, επιφανειακή ή μεταμόρφωση. Οι πληγές ανοιχτές. Άνοιξαν και καινούργιες. Πολλά από τα δεινά, πολιτικά και κοινωνικά, που καταταλανίζουν τον τόπο στον ενάμιση αιώνα του ελεύθερου εθνικού βίου, εκεί, στο δεύτερο και τρίτο χρόνο του Αγώνα, έχουν τις ρίζες τους. Ιδιοτέλειες, διαβρώσεις, απογοητεύσεις, αλλοτριώσεις, αδελφοσπαραγμοί. Κακοθεμελιωμένη ελευθερία. Τότε συστηματοποιήθηκαν οι επεμβάσεις των ξένων, στα πλαίσια του αναταγωνισμού τους για τον έλεγχο των Επαναστατών ή για τη ρυμούλκησή τους. Τότε πρωτοφάνηκαν και οι τρεις ξενοκίνητες φατριές. Τα κείμενα των εθελοντών, των απεσταλμένων των διπλωματών και των πρακτόρων είναι ο καθρέφτης όλων αυτών των σημαδιακών εσωτερικών διεργασιών. (από την εισαγωγή του δεύτερου τόμου)