Σούλι, ήτοι σελίδες ιστορίας Σουλίου

Ο Ιωάννης Π. Ράγκος, εγγονός του Αιτωλού οπλαρχηγού της Επανάστασης και μέλους της Φιλικής Εταιρείας Ιωάννη Ράγκου (1790-1870), πραγματεύεται εδώ με συντομία την ιστορία του ηρωικού Σουλίου. Ο Ράγκος απαριθμεί συνολικά εννέα πολέμους των Σουλιωτών κατά των Οθωμανών, ο σημαντικότερος από τους οποίους ήταν αυτός κατά του "εξωμότου" Αλή Πασά των Ιωαννίνων το διάστημα 1792-1803. Το 1821 ο Αλή Πασάς πείσθηκε από τον Ιωάννη Ράγκο να παραδώσει το Σούλι, το "Προπύργιον της Ελλάδος", στους Σουλιώτες, με την παραπλανητική υπόσχεση ότι οι Έλληνες θα συντάσσονταν με τον Αλή Πασά στην αποστασία του κατά του Σουλτάνου. Επιδίωξη του συγγραφέα ήταν να υποδείξει "εις τους υλιστάς νεοπλούτους" της εποχής του ότι "η μικρά αύτη γωνία δεν ηλευθερώθη υπό μόνης της Ευρώπης" αλλά με μεγάλους αγώνες του ελληνικού έθνους, με τίμημα τη θυσία 200.000 Ελλήνων, και ότι οι Οθωμανοί μπορούν "κατά πασάν στιγμήν να μετατρέψωσιν τα μέγαρα αυτών εις σωρόν ερειπίων και πάντα τα αγαθά των εις σποδόν άχρηστον".