Οδοιπορικό του '43

Ο Γιάννης Μπεράτης (1904-1968) είναι σήμερα κυρίως γνωστός για το "Πλατύ ποτάμι", τη μνημειώδη σύνθεση των εμπειριών του από τον πόλεμο στην Αλβανία. Πολύ λίγοι όμως γνωρίζουν ότι ο ίδιος λογάριαζε να ολοκληρώσει τη σύνθεση εκείνη με το "Οδοιπορικό του '43", δηλαδή με την αφήγηση των πικρών εμπειριών του από το Αντάρτικο του Ζέρβα. Και ακόμη λιγότεροι γνωρίζουν πως η δημοσίευση του "Οδοιπορικού" (1946) προκάλεσε την απόλυση του Μπεράτη από το Υπουργείο Τύπου -με αποτέλεσμα να εμποδιστεί από τη βιοπάλη να γράψει το μέρος που θα συνέδεε "Το πλατύ ποτάμι" με το "Οδοιπορικό"! Ωστόσο γίνεται αμέσως φανερό στον αναγνώστη ότι τα δύο βιβλία συνδέονται με το ίδιο ήθος σεμνού ηρωισμού, με το ίδιο ύφος λιτής μαστοριάς, με τον ίδιο καημό για ελευθερία, δικαιοσύνη και αλήθεια. Από τις ημερολογιακές σημειώσεις του Μπεράτη, που δημοσιεύτηκαν στη δεύτερη ολοκληρωμένη έκδοση του "Πλατιού ποταμού" (Ερμής, 1973), παραθέτουμε εδώ δύο, από εκείνες που αναφέρονται ειδικότερα στο "Οδοιπορικό του '43": "Το ωραίο μυστικό κυλούσε ακόμη μονοκόμματα, σα νόημα· δεν το είχε κατακομματιάσει καμία πείρα σε μικρά-μικρά κομματάκια γιομάτα τραχύτητα και ασχήμια. Θα τα πω όλα, έτσι απλά, ατόφια, σα να διηγούμαι... σα να διηγούμαι κάποιο "ιστόρημα" που, στο κάτω κάτω, αυτό καθ' εαυτό, έχει κάποιο ενδιαφέρον. Θα κοιτάξω να αποφύγω κάθε φιλολογία, καθετί που τραβάει εις μάκρος. Όλα -μα και με τα όσα μπορούμε πιο λίγα λόγια. [...] Αχ! δεν ξέρεις πόσον κόπο κατέβαλα γι' αυτό το πράμα -για να φαίνεται, ακριβώς, πως δεν κατέβαλα κανέναν κόπο."