Η σύγκρουση και η ήττα του αστικού εκσυγχρονισμού στην ελληνική κοινωνία 1909-1952

Η ιδέα του κειμένου γεννήθηκε μέσα από τις συζητήσεις, που στη συνέχεια μετατράπηκαν σε διαλέξεις, του Ομίλου Πολιτών "Leon Blum". Στις συζητήσεις αυτές υπήρξε έντονη η αγωνία να οδηγηθούμε σε μια γεννεαλογία του εκσυγχρονιστικού εγχειρήματος στη χώρα μας καθώς και να αντιληφθούμε την ήττα που στη συνέχεια αυτό υπέστη. [...] Το εκσυγχρονιστικό εγχείρημα στον μεσοπόλεμο συνάντησε αντιστάσεις που έως το τέλος του δεν κάμφθηκαν. Αντιστάσεις που δεν υπήρξαν απλά αποτελέσματα συγκυριακών συμφερόντων από την πλευρά των ομάδων που θίγονταν απ' αυτήν τη διαδικασία. Αντίθετα, οι αντιστάσεις αυτές είχαν την καταγωγή τους στην ίδρυση του Ελληνικού Κράτους και τα συμφέροντα που υποστήριζαν αποτέλεσαν συγκροτησιακά στοιχεία της δημιουργίας του. Γύρω λοιπόν απ' αυτό το σχέδιο παρατηρούμε μια σύγκρουση μεταξύ κοινωνικών ομάδων με αντιτιθέμενα συμφέροντα και στόχους για τη συγκρότηση του πολιτικού και κοινωνικού χώρου στην Ελλάδα. Η σύγκρουση αυτή από την εποχή του Τρικούπη υπήρξε "ιστορικά αγιάτρευτη"· στη διάρκεια του μεσοπολέμου μετατρέπεται σ' έναν αδυσώπητο πόλεμο που τελειώνει με την παλινόρθωση και τη δικτατορία του Μεταξά. Οι νικητές αυτής της σύγκρουσης δημιουργούν -ήδη από την περίοδο της κατοχής και σαφώς μετά τον πόλεμο- ένα πολιτικό πεδίο με αυταρχικά χαρακτηριστικά όπως αντίστοιχα έναν κοινωνικό χώρο με έντονα τα σημάδια του κρατικισμού. Παναγιώτης Σ. Παπαδόπουλος