Το καλοφτιαγμένο κεφάλι

Σ' αυτό το βιβλίο προτείνεται να μεταρρυθμίσουμε τη σκέψη για να μεταρρυθμίσουμε την εκπαίδευση, και να μεταρρυθμίσουμε την εκπαίδευση για να μεταρρυθμίσουμε τη σκέψη. Για τη μεταρρύθμιση της σκέψης, ο Εντγκάρ Μορέν προτείνει τις αρχές που θα επέτρεπαν να ακολουθήσουμε την επισήμανση του Πασκάλ: Μου είναι αδύνατον να γνωρίσω τα τμήματα δίχως να γνωρίσω το όλον, όπως επίσης και να γνωρίσω το όλον δίχως να γνωρίσω ιδιαιτέρως τα τμήματα.... Αυτές οι αρχές οδηγούν πέραν μιας κατακερματισμένης γνώσης η οποία, καθιστώντας αόρατες τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ του όλου και των τμημάτων του, διαλύει το πολύπλοκο και κρύβει τα ουσιώδη προβλήματα. Οδηγούν επίσης πέραν μιας γνώσης η οποία, μη βλέποντας παρά ολότητες, χάνει την επαφή με το ειδικό, το ατομικό και το συγκεκριμένο. Οδηγούν στην εξάλειψη του καταστροφικού διαχωρισμού μεταξύ της επιστημονικής σκέψης, που χωρίζει τις γνώσεις και δεν σκέφτεται το ανθρώπινο πεπρωμένο, και της ουμανιστικής σκέψης, που αγνοεί τις επιστημονικές κατακτήσεις οι οποίες μπορούν να θρέψουν τις αναζητήσεις της σχετικά με τον κόσμο και τη ζωή. Εξ ου και η ανάγκη μιας μεταρρύθμισης της σκέψης, που αφορά την ικανότητά μας να οργανώνουμε τη γνώση και που θα μας επέτρεπε να συνδέσουμε τις δύο διαχωρισμένες κουλτούρες. Θα μπορούσαν λοιπόν να ξανάρθουν στο προσκήνιο οι μεγάλοι στόχοι της εκπαίδευσης, οι οποίοι και θα έπρεπε να είναι αδιαχώριστοι: να κινηθούμε προς τη δημιουργία ενός καλοφτιαγμένου, και όχι ενός καλογεμισμένου κεφαλιού, να διδάξουμε την ανθρώπινη συνθήκη, να μυήσουμε στη ζωή, να αντιμετωπίσουμε τη αβεβαιότητα, να μάθουμε να είμαστε πολίτες.