Γρηγόριος Κωνσταντάς, Άνθιμος Γαζής : Οι πρωτοπόροι της εκπαίδευσης στην Ελλάδα

Μόνο η παιδεία είναι αθάνατο και θείο απ’ όσα έχουμε […] Δεν συμβάλλει τίποτε άλλο περισσότερο στην ανθρώπινη αρετή και ευδαιμονία από την προσεκτική ανατροφή και εκπαίδευση των παιδιών. Κάθε άλλο αγαθό δεν είναι άξιο λόγου, αν συγκριθεί με την παιδεία […]. Μπορεί να είναι καλός ο πλούτος, αλλά εξουσιάζεται απ’ την τύχη. Όσοι τον είχαν, συχνά τον έχασαν, γιατί τους τον πήρε η τύχη και τον έδωσε σε ανθρώπους που δεν το περίμεναν. Κι ακόμα, ο πολύς πλούτος γίνεται στόχος σε αυτούς που τον βάζουνε στο μάτι: κλέφτες και συκοφάντες και, κάτι χειρότερο, τον πλούτο τον έχουν οι μεγάλοι απατεώνες. Η δόξα είναι σεβαστή, αλλά αβέβαιη. Πολλοί λιμπίζονται την ομορφιά, αλλά κρατάει λίγο. Η υγεία είναι πολύτιμη, αλλά χάνεται εύκολα και γρήγορα. Ζηλευτή είναι η δύναμη, αλλά τα γεράματα και οι αρρώστιες την αφανίζουν. Και γενικά, αν κάποιος περηφανεύεται για την σωματική του ευρωστία, ας μάθει ότι έχει λάθος. Γιατί πόση είναι η δύναμη του ανθρώπου συγκριτικά με την δύναμη των άλλων ζώων (των ταύρων π.χ., των λεόντων ή των ελεφάντων); Μόνο η παιδεία είναι αθάνατο και θείο απ’ όσα έχουμε. Και τα πιο σημαντικά στην ανθρώπινη φύση είναι δύο : ο νους και ο λόγος. Ο νους κυβερνάει τον λόγο, μα και ο λόγος υπηρετεί τον νου. Τον νου δεν τον ληστεύει η τύχη, δεν το φθείρει η συκοφαντία, δεν τον αφανίζει η αρρώστια, δεν τον κακοποιούν τα γερατειά. Γιατί μονάχα όταν ο νους παλιώνει, ανανεώνεται και ο χρόνος, που αφαιρεί τα πάντα, στον νου προσθέτει τη βαθιά γνώση (την σοφία) […]. Πλούταρχος, Περί παίδων αγωγής