Τα προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας

Οι προσφυγικές πολυκατοικίες της Λεωφόρου Αλεξάνδρας θυμίζουν σήμερα ξεφτισμένα μαδέρια από σκυρόδεμα στοιβαγμένα σε παράλληλες ράγες. Δύσκολα φαντάζεται κανείς ότι πριν από 80 χρόνια, αυτά τα απολύτως λειτουργικά κτήρια χτίστηκαν ως εφαρμογή ενός πρωτοποριακού προγράμματος κοινωνικής πρόνοιας, ακολουθώντας τις αρχές του κεντροευρωπαϊκού φονξιοναλισμού. Τα γεωμετρικά αυτά κτήρια, που αναδύθηκαν σε μία περιοχή της Αθήνας με αραιή δόμηση, εμπεριέχουν πολλά ζεύγη από οξύμωρες συνθήκες. Αν και λιτά, υπήρξαν στην εποχή τους καινοτόμα. Η πρωτόγονη νεωτερικότητά τους, στον αντίποδα της εκλεπτυσμένης αστικής αρχιτεκτονικής της εποχής, αναφυόταν σε μία αθηναϊκή συνοικία με άχτιστα οικόπεδα, μονώροφα και δίπατα σπιτάκια σκόρπια ανάμεσα σε μάντρες και χωματόδρομους. Αυτό είναι το εξωτερικό οξύμωρο. Το εσωτερικό οξύμωρο αφορά τα σπλάχνα αυτών των κτηρίων. Οι ξυρισμένες επιφάνειες των προσόψεων, στεγνές και άδοξες, στεφανωμένες στα νεότερα χρόνια με τις δάφνες του Βauhaus, που στρογγύλεψε την ταπεινότητά τους, κρύβουν κυψέλες ζωής, που άνθισε σε χρονικούς κύκλους σειράς νεο-αθηναϊκών γενεών. Μου αρέσει να σκέφτομαι τα κελύφη αυτά σαν καύκαλα, που μέσα του κρύβουν έλικες και σπείρες σαν τα κλιμακοστάσια και τους φωταγωγούς, τις εξώθυρες και τους φεγγίτες, μάτια και χέρια ενός σώματος που σήμερα στέκει στο περιθώριο της ιστορίας. Νίκος Βατόπουλος