Έφηβοι και εταίρες

Αυτό το έργο αποτελεί ένα σπάνιο σύγγραμμα, που ακροβατεί μεταξύ του απρόβλεπτου και του αστείου, έχοντας δροσερό και ταυτόχρονα γλαφυρό ύφος. Είναι περισσότερο μια αποστολή -από αυτές που συνήθιζε να συγγράφει ο al-Jahiz-, παρά ένα βιβλίο, μέσα στην οποία ο συγγραφέας πραγματεύεται τον έρωτα και τον αισθησιασμό, ακολουθώντας την εξής τεχνοτροπία: από τη μια καταγράφει κατά αντιπαράθεση τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του έρωτα με εταίρες, αλλά και με εφήβους, παρεμβάλλοντας αποσπάσματα ποιημάτων αράβων ποιητών (όπως του Imru al-Qays, του Abu Nuwas, του Jamil, κ.ά.), σχετικά με το εκάστοτε θέμα· και από την άλλη παραθέτει πλήθος ανεκδότων χωρίς λογική συνοχή μεταξύ τους, που εξιστορούν φαντασιώσεις, πολλές από τις οποίες φτάνουν στα όρια της εμφανούς υπερβολής. Πρωταγωνιστές είναι δύο άνδρες, ένας ετεροφυλόφιλος και ένας ομοφυλόφιλος, που αντιπαραθέτουν τις ερωτικές τους προτιμήσεις και εκθέτουν τις απόψεις τους για την ηθική. Όσο και αν διαφέρουν μεταξύ τους, και οι δύο μιλούν για κοινά θέματα, την ομορφιά, τον αισθησιασμό, τις σαρκικές απολαύσεις, κ.ά., βλέποντάς τα ο καθένας από τη δική του σκοπιά. Στην προσπάθειά του να πείσει για τα προτερήματα των γυναικών ή ακόμη των ομοφυλοφίλων, ο al-Jahiz αντλεί την επιχειρημοτολογία του από τη λαϊκή σοφία. Οι γυναίκες παρουσιάζονται μοιραίες, τα απόλυτα θηλυκά που προκαλούν τον πόθο και πρωταγωνιστούν στις ανδρικές φαντασιώσεις, ενώ οι άνδρες υποτάσσονται μην μπορώντας να τους αντισταθούν. Οι έφηβοι αντιπροσωπεύουν τα πρότυπα της ομορφιάς, της ζωντάνιας και της φρεσκάδας που προκαλούν και σαγηνεύουν τους παιδεραστές. Τους δημιουργούν εξάρτηση, ενώ ταυτόχρονα αποτελούν πηγή έμπνευσης για τους παιδόφιλους ποιητές.