Η εξέλιξη του ανθρώπου

Η ιδέα της εξέλιξης διαμορφώθηκε σε σύνδεση με τον ουμανισμό κι έβαλε σε νέα βάση το πρόβλημα της θέσης του ανθρώπου στον κόσμο, άρα και το πρόβλημα της προέλευσής του. Στο κοινωνικό επίπεδο εκφράζει τη διαλεκτική μεταξύ της προόδου και της αντίδρασης. Γι' αυτό η τάξη που αρχικά την υποστήριξε κατόπιν την απαρνήθηκε ή την παραμόρφωσε, για να την πολεμήσει πιο αποτελεσματικά. Μιλάει για βιολογική ή αξιολογική ή τεχνολογική εξέλιξη ή για μονογραμμική ακολουθία της αιτίας αλλά ποτέ για νόμους κοινωνικής εξέλιξης. Έτσι, φτάσαμε σ' ένα χάσμα. Από τη μια πλευρά, η εξέλιξη του ανθρώπου πλησίασε στα κρίσιμα όρια της γήινης ύπαρξής του. Οι κατακτήσεις της διαστημικής κι ο κίνδυνος του πυρηνικού ολοκαυτώματος είναι δύο ακραίες όψεις τους. Από την άλλη πλευρά, η συντηρητική ιδεολογία απωθεί όχι μόνο τη θεωρία της εξέλιξης, αλλά κάθε θεωρία και κάθε γενίκευση που αφορά την κοινωνική ιστορία. Ζούμε σε μια ασφυκτικά αντιθεωρητική εποχή που βυθίζεται στο τέλμα της απροσδιοριστίας του παρόντος και στο χάος της εμπεριοκρατίας. Οδηγούμαστε σ' έναν κόσμο χωρίς προοπτικές και χωρίς αξίες. Κάτω από την αντιθεωρητική πίεση της συντήρησης, το ζήτημα της εξέλιξης μπαίνει αναπόφευκτα σαν πρόκληση και σαν πολεμική. Τα ερωτήματα «τι είμαστε» και «πού πάμε» συνδέονται στενά με το ερώτημα «πώς φτάσαμε έως εδώ». Φωτίζοντας, με τη σημερινή στάθμη των γνώσεών μας, το πέρασμα από τη Φύση στην Ιστορία, την ανθρωπογένεση, θα μπορέσουμε να δώσουμε νέες απαντήσεις σε πολλά βασικά προβλήματα και να επανεκτιμήσουμε τις δυνατότητές μας.