Ταξίδι με τον Δον Κιχώτη

Ταξίδι με τον Δον Κιχώτη, τον Ζαρατούστρα, τον δόκτορα Φάονστους που η δίψα του φτάνει ως το έσχατο όριό της, την αμαρτία της μουσικής, ταξίδι με τον νεαρό Φέλιξ Κρούλ που τόσο του αρέσει να πλαστογραφεί ξένες υπογραφές. Το δοκίμιο του Τόμας Μαν, γραμμένο κατά το πρώτο ταξίδι του στην Αμερική (1934, οι Ναζί γιορτάζουν την πρώτη επέτειο της εξουσίας τους), έχει έναν ημερολογιακό χαρακτήρα: ημερολόγιο της διάσχισης με καράβι του Ατλαντικού. Η σύμπτωση τα έφερε ώστε να περάσει πρόσφατα ατα χέρια μου, ενώ ταυτόχρονα ήμουν σκυμμένος στο διάβασμα των εξομολογήσεων του απατεώνα Φέλιξ Κρουλ, σ' αυτό το γερμανικό μυθιστόρημα "μαθητείας" που ανακεφαλαιώνει όλη την ευρωπαϊκή πείρα του συγγραφέα, όλες τις πολιτικές, φιλοσοφικές κι αισθητικές "ιδεοληψίες" του, και όλο τον χρόνο του (άρχισε να γράφεται στην πρώτη νιότη περίπου του Τ. Μαν κι ολοκληρώθηκε δύο ή τρία χρόνια πριν από τον θάνατό του, στα ογδόντα του). Γιατί προσδίδω ιδιαίτερη σημασία σ' αυτή τη σύμπτωση αναγνώσεων; Διότι και στα δύο κείμενα, στο δοκίμιο δηλαδή που εκδίδει τώρα ο Έρασμος και στο μυθιστόρημα που νομίζω πως πέρασε κάπως παραμελημένο αναγνωστικά στην ελληνική του μετάφραση, πλανάται αναμφίβολη η διπλή υπόσταση του Ζαρατούστρα, του πιο απογοητευμένου "τρελού" της Ευρώπης, μετά τον Δον Κιχώτη: πρόκειται για τη μεγαλύτερη ενοχή που συντροφεύει τη μεγαλύτερη αθωότητα, που απορρέει μάλιστα απ' αυτήν, γιατί κατά βάθος η αγιότητα είναι το παχνί του Διαβόλου. Η πρώτη είναι σαλή κι ο δεύτερος φαίνεται φρόνιμος. [...] (από την εισαγωγή του Μάριου Μαρκίδη)